Ο τίτλος, παραπέμπει στο βιβλίο Μικρή Τυμπανίστρια του Τζων Λε Καρρέ, που έγινε και ταινία, και αναφέρεται σε μια ευγενών προθέσεων Αγγλίδα που στρατεύεται στο δίκαιο αγώνα των Παλαιστινίων, για να ανακαλύψει τελικά ότι είναι το δόλωμα στις Ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες για να εκτελέσουν έναν παλαιστίνιο ηγέτη.
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από τις αγαθές μας προθέσεις. Και το σπουδαιότερο, η πληροφορία που δεχόμαστε κάθε μέρα είναι ασύμμετρη για τα όρια της ευθύνης μας, σαν ανθρώπινες μονάδες. Κάτι που το παραβλέπουμε, αλλά που αποτελεί την ουσία της πλύσης εγκεφάλου που μας κάνουν τα μέσα.
Η διαρκής αναζήτηση γεγονότων αξιομετάδοτων και η ταχύτατη παρουσία τους στην καθημερινή μας εκτίμηση, είναι η μεγαλύτερη επίδειξη δύναμης αυτού του μηχανισμού, που μας συνθλίβει, όσο έχουμε την αφελή συνείδηση της θέλησης για δύναμη που στην αγαθή της μεταμόρφωση παίρνει τη μορφή: για ό, τι συμβαίνει στον κόσμο είμαι υπεύθυνος.
Τα μέσα μας προτείνουν το μικροαστικό όραμα παντοδυναμίας στην ελκυστική και ηδονική μορφή μιας παγκόσμιας ενοχής. Και μπουκώνουμε τόσο, ώστε γινόμαστε ανυπόμονοι τόσο που θα θέλαμε το κακό στον κόσμο να έχει ένα κεφάλι και διαμιάς και για πάντα να το κόψουμε. Να στειρώσουμε τους βιαστές, να σταυρώσουμε τους βασανιστές σκύλων, να πληρώσουμε με το νόμισμα της ίδιας τους της πράξης τους κακούς. Ωστόσο δυο μάνες, μια στο Ισλάμ και μια στην Αμερική συγχώρησαν τους δολοφόνους των παιδιών τους. Και το καταναλώσαμε κι αυτό με την ευκολία της εξαίρεσης που επαληθεύει τον κανόνα.
Η συσσώρευση των πληροφοριών για το κακό στον κόσμο που μας φέρνουν σαν είδηση μας απελπίζει και μας ενοχοποιεί γιατί δεν μας περιλαμβάνει. Διότι επιδέξια μας εισάγει σ’ έναν κόσμο όπου ο θεατής είναι αθώος να καταναλώσει φρίκη, να φτιάξει συναισθήματα επιζώντος, τα πιο επικίνδυνα συναισθήματα στην κοινωνία. Στην μετάδοση της είδησης έχουν χαθεί εκείνες οι μικρές αποχρώσεις που εξισώνουν εμάς τόσο με το θύμα όσο και με το θύτη. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ο κόσμος της είδησης είναι ασπρόμαυρος και το καλό και το κακό παραμένουν αδιάβροχα το ένα από το άλλο. Δεν μας πάει το μυαλό ότι ο γιαλός που η πληροφόρηση μας παρέχει είναι στραβός και γυρίζουμε στον εαυτό μας για να διαλευκάνουμε τη δυσφορία μέσα στην πληροφόρηση.
Η ταχύτητα της πληροφορίας είναι που εξαρθρώνει. Γιατί δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ταυτοχρονίας και ταυτοτοπίας του κακού. Μια ζωή ολόκληρη δεν μας φτάνει για να ζήσουμε συμπτωματικά τις ροές των πληροφοριών της μέρας.
Αλλά θέλω να γυρίσω στο κακό, που είναι συστατικό του κόσμου, όσο και η προβολή μιας τελικής κατίσχυσης του ανθρώπου πάνω του. Αλλά το κακό ως συστατικό του κόσμου θέλει, όχι απελπισμένες και επείγουσες αποστροφές για την κάθε φορά πηγή του, αλλά διαρκή μέριμνα. Μέριμνα στα όρια της δύναμής μας σαν μονάδες που ίσως κάποτε η ιστορία γίνει τόσο στενή ώστε να περάσει πάνω τους. Ή πιο απλά, χωρίς να πέφτουμε στη δουλικότητα μιας αρνητικής δράσης, να βρίσκουμε κάθε φορά στο κέντρο της κόλασης το μικρό εκείνο τόπο που δεν είναι κόλαση, όπως έλεγε ο Ίταλο Καλβίνο, κι αν μπορούμε να τον διευρύνουμε.
Όλα αυτά είναι εναρκτήριοι συνειρμοί καθώς διάβαζα μια φράση μιας όχι και τόσο μικρής ηλικιακά τυμπανίστριας, να στειρώνονται οι γονείς που κακοποιούν τα παιδιά της. Με λίγη σκέψη θα καταλάβουμε πως συγκατανεύει σε ένα Άουσβιτς με ευσεβείς πόθους. Αλλά Άουσβιτς με ευσεβείς πόθους δεν υπάρχουν. Και ο ρατσισμός εμφανίζεται πολλές φορές σαν παρελκόμενο της καθαριότητας. Κυρίως όταν το κεφάλι μας έχει γίνει κιμάς από την τρομερή ταχύτητα της πληροφόρησης.
Υ.Γ. Καρμπόν είναι ότι κρατάει σαν μνημείο τις κινήσεις του χεριού που έγραψε. Μια γραφή πέρασε από πάνω του κι άφησε ίχνη δυσανάγνωστα. Ας πούμε ότι δοκιμάζουμε να τα διαβάσουμε. Για να βρούμε τις κινήσεις του ανθρώπινου χεριού που έγραψε, όχι αυτά που έγραψε. Τουλάχιστον αυτό σκέφτομαι τώρα.
Βασίλης Λαλιώτης
